Een vraag die ik geregeld in consulten krijg: "kun je ongesteld worden en géén eisprong hebben?". Het lijkt een gesloten ja of nee vraag, maar in praktijk blijkt het lastiger dan in theorie. In theorie is het namelijk zo: als je geen eisprong hebt gehad, dan volgt er ook geen menstruatie. De definitie van menstruatie is namelijk: 'Het proces waarbij een onbevruchte eicel en het baarmoederslijmvlies wordt afgebroken. Tóch kan het zo zijn dat je bloedverlies ervaart, ondanks dat je geen eisprong hebt gehad. Vaak wordt dit voor het gemak wel een menstruatie of ongesteldheid genoemd, maar in theorie is het dus eigenlijk puur bloedverlies. Dus laten we eens kijken hoe dat dan kan komen.
Het verloop van de menstruatiecyclus
In dit artikel, heb ik de menstruatie cyclus van begin tot eind uitgelegd. Toch zal ik nog kort de belangrijkste feiten op een rijtje zetten, want om te begrijpen waar het bloedverlies vandaan komt, moet je wel weten hoe je cyclus werkt.
Gedurende de menstruatie cyclus bereidt het lichaam zich voor op eventuele bevruchting en zwangerschap. Gemiddeld duurt een cyclus 28 dagen en de cyclus start op de eerste dag van de menstruatie.
In de eerste helft van de cyclus wordt het door oestrogeen gezorgd dat het eitje in zijn beschermcel (eiblaasje) groeit en ons baarmoederslijmvlies wordt opgebouwd en gevormd.
Rond dat 14 vind bij de gemiddelde vrouw (met een gemiddelde cyclus) de ovulatie (= eisprong) plaats. Dit is het moment dat het eitje uit zijn beschermcel springt en bevrucht kan worden.
Wordt de eicel niet bevrucht, dan wordt het lichaam klaargemaakt om de eicel en de opgebouwde baarmoederslijmvlies weer af te breken en alles 'schoon' te maken. Zodra het lichaam klaar is voor de grote schoonmaak, wordt het baarmoederslijmvlies afgebroken en dan ontstaan de menstruatie en het begin van een nieuwe cyclus.
Kun je ongesteld worden zonder eisprong?
Ook als je geen eisprong hebt, kan het zo zijn dat je bloedverlies ervaart. In theorie is dit puur 'vaginaal bloedverlies' dat vaak wordt verward met een menstruatie. Niet gek ook dat je dit verward, want echt een verschil tussen de twee, is eigenlijk niet te zien.
Anovulatoire cyclus = menstruatiecyclus zonder eisprong
Indien er tijdens een menstruatiecyclus geen eicel vrijkomt en er dus geen ovulatie plaatsvindt, noemt men dit een anovulatoire cyclus. In deze cyclus hoéft er geen bloeding plaats te vinden, maar in de praktijk zie je vaak toch dat vrouwen vaak een menstruatie-achtige bloeding ervaren. Een bloeding zonder ovulatie wordt dan ook wel een anovulatoire bloeding genoemd.
Hoe weet je of je een anovulatoire cyclus hebt?
De eerste tekenen van anovulatie zijn onregelmatige maandstonden en moeilijk zwanger kunnen worden.
Waardoor kan het worden veroorzaakt?
Afwezigheid van ovulatie kan worden veroorzaakt door verschillende factoren zoals obesitas, anorexie, een polycysteusovariumsyndroom (PCOS), schildklieraandoeningen, stress,(voortijdige)overgang, te lage hormoonproductie in de hersenen etc.
Een behandeling van de oorzaak kan de eisprong herstellen. De anovulatie bij de menopauze daarentegen is onomkeerbaar.
Veelvoorkomende hormonale oorzaken van vaginaal bloedverlies zonder voorafgaande ovulatie:
Te weinig oestrogeen of een daling van oestrogeenproductie
In het eerste deel van je cyclus produceert je lichaam oestrogeen om een eicel te laten groeien en baarmoederslijmvlies op te bouwen. Wanneer je oestrogeen te laag is, kan het echter niet volledig haar werk doen. Soms doet het helemaal niks, soms doet het 'half' werk. Het kan zijn dat je oestrogeen productie dus niet voldoende is om een eitje volledig te laten rijpen, maar net wél genoeg om een beetje baarmoederslijmvlies op te bouwen. Ondanks dat er om die reden dan geen eisprong plaatsvindt (omdat het de eicel niet volledig groeit), probeert je lichaam zich in de tweede deel van cyclus toch aan de 'regels' te houden en laat de oestrogeen productie dalen. Hierbij wordt het opgebouwde baarmoederslijmvlies afgestoten. Een bloeding die dus in wezen lijkt op een normale menstruatie. Doorgaans vindt dit echter niet op het gebruikelijke tijdstip van de normale menstruatie plaats (het kan dus lijken dat je cyclus heel onregelmatig is).
Te weinig progesteron
Progesteron in het hormoon dat op de dag van de ovulatie, om de hoek komt kijken om het eitje uit zijn beschermcel te duwen (heel belangrijk dus, want dit veroorzaakt in weze de eisprong!). Ook te weinig progesteron, kan er dus voor zorgen dat er geen eisprong plaatsvindt. Omdat het baarmoederslijmvlies wel is opgebouwd door de oestrogeen, moet dit wel weer worden afgestoten door het lichaam en krijg je hetzelfde verhaal als hierboven, het lijkt op een normale menstruatie, maar in weze is er geen eicelletje dat moet worden afgevoerd. Daarnaast is progesteron het hormoon dat ons baarmoederslijmvlies 'stevig' maakt (oestrogeen bouwt het op, progesteron zorgt voor de stevigheid). Je zult vaak dan ook merken dat de eerste dagen van de anovulatoire bloeding, vrij hevig kunnen zijn, omdat het baarmoederslijmvlies niet 'stevig' is gemaakt.
Overtollig baarmoederslijmvlies
Als je al regelmatig geen menstruatie hebt gehad (denk bijv. bij PCOS of in de overgang) kan het toch zijn dat je eens in de zoveel tijd/maanden menstrueert. Deze 'soort van' menstruatie kan komen door een overschot aan baarmoederslijmvlies. Op het moment dat er steeds een klein beetje baarmoederslijmvlies wordt opgebouwd, dan is het mogelijk dat na een lange tijd, dit te dik is geworden voor je baarmoederwand om vast te houden. In dit geval moet het worden verwijderd uit je lichaam (dus worden afgestoten) en vindt er een bloeding plaats.